Foto boven:
Bert van den Tempel is ook op z’n 100ste verjaardag bij de herdenking op 4 mei. (Foto: Henk de Reus)

Castricum – Bert van den Tempel mag zich vanaf zondag (4 mei) eeuweling noemen. Ondanks deze bijzondere mijlpaal is hij er op zijn verjaardag tijdens dodenherdenking bij. Het heeft een speciale betekenis voor hem. Hij diende als militair in de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië (1945 en 1950) en verloor toen 43 van zijn strijdmakkers. Hij komt nog elk jaar op 4 mei in veteranentenue naar het Monument voor de Gevallenen, speciaal om hen te herdenken.

Door Henk de Reus

De redactie zocht Bert enkele dagen voor z’n verjaardag in zijn appartement aan de Sokkerwei op. Zijn dochter Ineke en haar man Bert zijn ook bij het interview aanwezig, niet zozeer omdat Bert zijn mondje niet kan roeren, maar omdat hij behoorlijk doof is. Het is een gevolg van opgelopen gehoorschade bij het opblazen van een brug tijdens de politionele acties in Nederlands Indië tussen 1945 en 1950. Na het opschalen van het aantal decibels blijkt het interview goed mogelijk.

Roots

Bert werd op 4 mei 1925 als tweede kind geboren in het toenmalige Batavia, thans Jakarta, in een gezin met vier kinderen. Zijn ouders hadden zich hier 1914 gevestigd omdat Bert’s vader er onderwijs aan Nederlandse kinderen gaf. In 1937 ging het gezin terug naar Nederland omdat de vader van Bert met pensioen ging. Zij vestigden zich in Driebergen.

Ondergedoken

Na de lagere school volgde Bert het gymnasium. Op zijn achttiende (1943) deed hij examen. Bert: ,,Eigenlijk was het mijn wens om na m’n examen medicijnen te gaan studeren, maar door de situatie toen was dit niet mogelijk. Om te voorkomen dat ik bij razzia’s zou worden ingezet voor de Arbeitseinzatz en in het verlengde hiervan in het Duitse leger kwam dook ik tijdelijk onder in Friesland. In die tijd bracht ik de Trouw rond, toen nog een illegale (ondergrondse) krant.“

Atoombom

Na de bevrijding in 1945 keerde Bert terug naar Driebergen. ‘’Ik was toen 20 jaar en trad in militaire dienst. Omdat de oorlog in Japan nog niet voorbij was zou ik worden ingezet om samen met de Amerikanen Japan te bezetten. Echter, door de atoombom capituleerde Japan, dus dit ging uiteindelijk niet door. Ik keerde terug naar Nederland, heb hier als sergeant manschappen opgeleid en werd naar Nederlands Indië gestuurd voor deelname aan de politionele acties”, vertelt Bert.

Engeltje op schouder

In een eerder interview in deze krant in 2019 beschreef Bert de extreme situaties die zich daar afspeelden. Zo had hij een engeltje op z’n schouder toen zijn legervoertuig bijna werd opgeblazen. Omdat hij zo verstandig was om bij de nachtelijke rit het licht van de auto uit te doen had de vijand maar één manier om een bom op het juiste tijdstip te laten ontploffen: het geluid van het legervoertuig. Men gokte mis en liet de bom te vroeg afgaan. Het was achteraf Bert’s redding.

Terug in Nederland

Vlak nadat Bert in 1950 weer in Nederland terugkeerde leerde hij zijn vrouw Riet kennen. Hij ging werken bij de Koninklijke Paketvaart Maatschappij (KPM), een Nederlandse rederij met een operationeel hoofdkantoor in Batavia. Via deze organisatie werd hij uitgezonden en vertrok hij met Ria naar Sumatra en belandde later in Nieuw Guinea en uiteindelijk in Singapore. Ze kregen drie kinderen, allemaal op een van deze eilanden geboren.

In 1960 keerde het gezin terug naar Nederland en vestigde zich in Heiloo in een woning van KPM. Later werkte Bert nog bij een andere rederij Vinke en Co, respectievelijk Spliethoff. Hier stopte hij op zijn 70ste. Het echtpaar kreeg hier vijf kleinkinderen en drie achterkleinkinderen.

In 1965 kwam Castricum in beeld. Aanvankelijk woonden ze in de Bachstraat, later in de Bizetstraat. Helaas overleed Riet in 2013 aan Alzheimer. Bert heeft zijn vrouw zo lang als mogelijk zelf verzorgd. Op aandringen van zijn kinderen betrok Bert hierna het huidige appartement aan de Sokkerwei. Hij woont hier tot grote tevredenheid en krijgt twee uur per week huishoudelijke hulp. Bert kookt nog zelf. Af en toe gaat hij wel eens voor een maaltijd naar De Santmark maar hij vindt dit eigenlijk te duur. Thuis kookt hij goedkoper, zegt hij.

Hobby’s en gezondheid

Bert oogt als een begin tachtiger en is nog vitaal. Hij loopt zonder stok en voelt zich een bevoorrecht mens wanneer hij ziet dat anderen in De Santmark met een rolstoel of rollator binnenkomen om te eten. Bert heeft een eigen stekje in de duinen waar hij bramen plukt. Hier maakt hij zelf jam van. Ook leest hij veel, bridget nog, gaat elke week naar een zitting van de Loge in Zaandam, rijdt zelf nog auto en doet elke dag ochtendgymnastiek met gewichtjes. Het zal je maar gegund zijn…

Ook met het lange- en kortetermijngeheugen is niets mis. Daar waar dochter Ineke haar vader af en toe wat jaartallen betreft verbetert blijkt Bert het uiteindelijk toch aan het rechte eind te hebben.

4 mei

Als zijn verjaardag er zondag opzit en de burgemeester langs is geweest maakt Bert zich op om naar de herdenking van 4 mei te gaan. Hij wil hierbij zijn om zijn destijds omgekomen strijdmakkers te herdenken. Speciaal voor hen schreef hij recent het volgende gedicht:

Laatste groet

Vertoeven bij de vrienden ons ontvallen,
thans rustende in vreemde grond,
eens koesterend de wens, zoals wij allen
weer thuis te varen ter bekwaamde stond.
’t schijnt ons zo zinloos, ’t offer van hun leven,
maar toch, bij God heeft alles volle zin.
Wie voor hem leeft en sterft staat eens weer
aan een nieuw begin’

Toekomst

Bert stelde zich aanvankelijk als doel om de 100 jaar te worden. Nu deze mijlpaal is bereikt is zijn nieuwe doel de komende vier jaar het maximale pensioen te halen en ’n keer de postcodeloterij te winnen.

Tenslotte: In het interview van 2019 zei Bert nog ‘Als je vrede wilt bereid je dan voor op oorlog en zorg ervoor dat je defensie op orde is’. Hij blijkt achteraf een vooruitziende blik te hebben gehad, getuige de woorden van onze Koning en van de secretaris generaal van de NAVO.