Stempelkussen met eigen naam uit oorlogstijd

Castricum – Stel je eens voor: je bezoekt een kringloopwinkel op zoek naar kantoorspullen van weleer. Toevallig valt je oog op een oud stempelkussen. Als je de kosten bij de kassa wilt afrekenen zie je ineens je eigen naam op de achterkant van de doos van het stempelkussen staan. Later blijkt dat je iets in handen hebt dat waarschijnlijk van grote historische waarde is. Is dit toeval of niet?

Kantoorspulletjes
Het overkwam Helga Jaburg. Enkele weken terug trof u in de Castricummer een artikel over haar aan dat over de oorlogsgeschiedenis van haar vader ging.

Helga: ,,Ik heb boven een oud bureau staan met wat kantoorspulletjes van m’n overleden vader. Omdat ik een liefde voor oude kantoorattributen heb (Inktpotten, penhouders, typemachines, etc.), kijk ik bij het bezoeken van een kringloopwinkel altijd of er iets van m’n gading bij is. Toen ik twee jaar terug kringloopwinkel ‘De Groene Ezel ’in Heemskerk bezocht zag ik een metalen Pelikan stempelkussen liggen. De stempeldoos en de inktvloeier waren met een elastiekje aan elkaar verbonden. Tijdens het afrekenen bij de kassa zag ik plotseling dat mijn naam in de doos was gekrast. Thuis bekeek ik het nog eens goed en las ik ook de tekst ´Kameraden auf See´ en ´die Besatzung U/41`, de namen ‘Hildegard’ en ‘Hedwig’ en de data 1/12/1942 en 1/12/1943. Op dat moment realiseerde ik mij dat ik iets bijzonders in handen had”.

Goebbels
Helga schakelde haar schoonzoon in. ,,Na enig zoekwerk op Internet zei hij dat ik iets heel engs in handen had. Hij had op de namen Helga, Hildegard en Hedwig gegoogeld en kwam hierbij automatisch uit op de zes kinderen van nazi Joseph Goebbels. Helmut, Heidrun en Holdine waren de drie andere namen. De tekst ‘Kameraden auf See’ is de laatste uitgebrachte Nazi propagandafilm. De Duitse onderzeeër U-41 zonk in 1940. Ik wist één ding zeker: ik wilde het gevoelsmatig niet langer in huis hebben. Daarentegen wilde ik wel dat het, vanwege de historische waarde, een goede plek zou krijgen. Ik bood het aan bij het Maritiem Museum, maar hier was men niet geïnteresseerd. Ik schakelde vervolgens een journalist van het NHD in, die hierover een artikel schreef en hierin aan het eind vroeg wie er in het stempelkussen geïnteresseerd was. Zo kwam ik in contact met Martijn Visser van het Egmonds bunkermuseum ‘Jansje Schong.’ Visser nam het in ontvangst als voorzitter van Stichting ’40-’45.”

Nazi’s
Visser: ,,Ik wilde het stempelkussen, mét bijbehorende marmeren inktdroger, graag hebben. Het zag er mooi, degelijk en robuust uit, precies zoals de nazi’s het graag zagen.

Het was in die tijd gebruikelijk dat de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) aan hooggeplaatste Nazi’s bureau artikelen van dit materiaal (marmer) cadeau gaven. Je ziet het ook wel terug op foto’s uit die tijd.” Hij toont er een. Ook laat hij een foto zien van het gezin Goebbels uit 1944 en vertelt hoe dit in 1945 aan z’n einde kwam. ,,Het gezin bevond zich de laatste dagen van de oorlog in de Führerbunker in Berlijn. Het echtpaar Goebbels wist dat de oorlog een aflopende zaak was. Om te voorkomen dat hun kinderen zonder het Nazi gedachtengoed zouden opgroeien, brachten Joseph en Magda Goebbels hun kinderen op 1 mei 1945 om het leven. Dit deden ze door ze eerst met morfine in slaap te brengen en ze vervolgens in hun slaap een blauwzuurcapsule toe te dienen. Hierna sloeg het echtpaar de hand aan zichzelf. Harald Quandt, de zoon uit het eerste huwelijk van Magda Goebbels, bevond zich op dat moment in gevangenschap in Italië en ontsprong de dans. Hij overleed in 1967”, aldus Visser.

Handschriftexpert
De stichting is voor de collectie met name gefocust op de schier eindeloze Duitse verdedigingslinie Atlantikwall. Het toeval wil dat Helga’s vader destijds gedwongen werd daaraan mee te bouwen.

Visser bekeek het stempelkussen gedetailleerd met een loep, die forensische experts ook gebruiken en schakelde de Nederlands Orde van Grafologen in. Zo kwam hij in contact met de Rotterdamse forensisch schriftexpert Marice de Monchy. Zij is psycholoog, grafoloog en handschriftdeskundige. Visser: ,,De Monchy deed haar onderzoek met behulp van scans. Als vergelijkingsmateriaal gebruikte ze drie gescande brieven uit augustus 1944, met hierin handtekeningen van onder andere Hilde, Hedwig en Helga. Visser toont het onderzoeksrapport en wijst naar haar bevindingen ,,Monchy concludeert dat de namen op het stempelkussen door de twee dochters van Goebbels zouden kunnen zijn geproduceerd. Dit bevestigt ons vermoeden dat het stempelkussen afkomstig moet zijn uit de privésfeer van de familie Goebbels”.

Verder onderzoek
Is de cirkel hiermee rond? Visser: ,,De woorden ‘zouden kunnen’ in de conclusie wijzen erop dat het bewijs nog niet voor 100 procent is geleverd. Onze zoektocht voor de laatste tien procent bewijs gaat daarom door en beweegt zich nu langs twee wegen. De volgende stap is het bezoeken van de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam. We werden getipt door Willem Melching, die sinds 1989 als historicus verbonden is aan de Universiteit van Amsterdam en een aantal publicaties op zijn naam heeft staan over de Europese geschiedenis. Zijn specialisatie is Duitsland en hij schreef een biografie over Goebbels. Hij vertelde dat de Universiteitsbibliotheek Amsterdam over dagboeken van Goebbels beschikt, waarin wij mogelijk verdere verwijzingen naar het stempelkussen kunnen vinden. Wellicht corresponderen data hierin met de verschijning van de film ‘Kameraden auf See’.

Daarnaast willen we nog een ander spoor natrekken. Op het moment dat Helga Jaburg het stempelkussen in ‘De Groene Ezel” kocht, bevonden zich nog meer voorwerpen in de kringloopwinkel, die uit de Tweede Wereldoorlog dateren. Waarschijnlijk behoorden deze, tezamen met het stempelkussen, tot één partij die mogelijk door een verzamelaar is weggedaan. We zouden graag in contact komen met de persoon die de spullen destijds bij de kringloopwinkel in Heemskerk heeft aangebracht. Deze mag zich ook anoniem melden. Ook proberen we te traceren wie de andere kopers zijn geweest. Mogelijk dateren de door deze kopers gekochte voorwerpen uit dezelfde periode als het stempelkussen en biedt dit aanknopingspunten om de authenticiteit van het stempelkussen te kunnen vaststellen.”

Hij hoopt dat deze koper(s) dit artikel lezen en zich bij hem melden. Martijn Visser is bereikbaar via voorzitter@egmond4045.nl, of telefonisch (06 21807209).

Helga hoopt binnenkort de definitieve bevestiging te krijgen dat het door haar aangekochte stempelkussen inderdaad uit de privésfeer van de familie Goebbels is. Mocht dit inderdaad zo zijn, dan heeft het Egmonds bunkermuseum een voorwerp in haar collectie dat van grote historische waarde is. Waar een bezoek aan een kringloopwinkel al niet toe kan leiden…

Foto 1: Martijn Visser bekijkt met een loep de gravures in het stempelkussen (Tekst en foto’s: Henk de Reus)