Castricum – De mogelijk oudst gedocumenteerde flessenpost van Nederland spoelde in de zomer van 1888 aan op het Bakkumse strand. De brief is bewaard gebleven in het Noordwijks archief en wordt de komende tijd nader onderzocht door het Strandvondstenmuseum uit Castricum.

Het was historicus Koen Marijt uit Noordwijk aan Zee, een samenwerkingspartner van het Strandvondstenmuseum, die al een poosje geleden een flessenpostbrief en reactie uit 1888 van de toenmalige Castricumse burgemeester Jan Mooij in het Noordwijks archief in het dossier ‘Erfgoed Leiden en Omstreken’ voorbij zag komen. Zijn ontdekking blijkt bij nadere bestudering een ontdekking van historische waarde te zijn. De flessenpost was afkomstig van een picknickend en wellicht welgesteld gezelschap dat verbleef in Villa Schreuder te Noordwijk aan Zee. Enkele dagen later werd de fles vijftig kilometer noordelijker op het strand van Castricum aangetroffen. In onze tijd zou deze papieren trage ‘chat’ per fles hoogstwaarschijnlijk tussen de blokken van de in de vijftiger jaren van de vorige eeuw aangelegde pieren van IJmuiden zijn beland.

Strandvonderij

Van 1888 tot 1918 was Jan Mooij burgemeester van Castricum. Zijn persoonlijke bemoeienis als ‘hoofd der strandvonderij’ met deze, toch in onze tijd geachte onbelangrijk ogende gebeurtenis, biedt een mooi tijdsbeeld van een ‘onthaaste’ periode waarbij schijnbaar alles minder snel leek te gaan en nog de tijd werd genomen voor de dingen. De op de vondst van de fles volgende correspondentie tussen de burgemeester(s) moet uit meerdere brieven bestaan hebben, zo is uit de tekst van de nu aangetroffen brief van september 1888 op te maken. De correspondentie tussen de twee gemeenten zou mogelijk met de diligence nog langer onderweg geweest zijn dan de brief er in de fles over zee over deed.

Nader onderzoek

De strekking van de brief en de hierin genoemde namen van personen nopen tot nader onderzoek. Was de Bakkumse skulper (schelpenvisser) Lambertus Nijman die de fles vond mogelijk ongeletterd? Wat was de rol van de heer Schetborg en die van C. van der Velden? Het strandvondstenmuseum gaat hier nader onderzoek naar doen. André van Noort van het Erfgoed Leiden en Omstreken zal te zijner tijd scans van de documenten beschikbaar stellen. Samen met Erfgoed Leiden en Omstreken en de Werkroep Oud Castricum wil men graag het hele verhaal uit 1888 naar aanleiding van de ontdekking van Koen Marijt in kaart brengen. Mogelijk is deze flessenpostbrief uit 1888 de oudste gedocumenteerde flessenpost van Nederland en de op één na oudste ter wereld. Vooralsnog is elders in ons land geen flessenpost uit de 19e eeuw bekend.

Jeneverfles

Flessenpost werd gebruikt door zeelieden, soms als grap, maar ook soms als uiterste noodkreet of -oproep. Ook werd flessenpost gebruikt voor onderzoek naar zeestromingen. Het doel was daarmee efficiënte vaarroutes te vinden. Er is een experiment bekend van Duitse kapiteins tussen 1864 en 1933. De oudste flessenpost ter wereld is wellicht daarvan afkomstig en werd in 2018 aangetroffen in Australië, in een Hollandse jeneverfles uit 1886. Flessenpost wordt soms ook door niet-zeelieden gebruikt, ook als grap of als wedstrijd om te kijken welk flessenpostbericht het eerst een lezer zou kunnen bereiken. De Bakkumse familie Zonneveld is op die manier bevriend geraakt met een Engelse familie en houdt het contact al decennialang in stand.

Reactie

Op 3 september verzond burgemeester Cornelis Mooij de onderstaande reactie:

Pic-nic, gehouden 25 augustus 1988 benoorden Katwijk over de pieren. Verzoeke bericht s.v.p. waar en wanneer deze flesch aangespoeld is.

Adres: Den Weledel geboren Heer Hoelerick te Noordwijk, Villa Schreuder.

Castricum, 3 september 1888

In antwoord uw schijven van 30 augustus ll. heb ik de eer dhr. Schetborg mede te deelen dat de door u bedoelde persoon C. van Velden door mij is gehoord geworden en bereidvaardig heeft verklaard hoe hij aan dat briefje is gekomen en waarom hij daarover had geschreven.

Den 28 aug. ll. is door Lambertus Nijman schulper alhier op het strand benoorden den Glopsweg onder den ban van Castricum gevonden een gekurkte flesch, inhoudende een briefje welk zelfde briefje hiernevend gaat, daargens Nijman een zwager en tevens buurman is van C. van Velden, vonden zij goed dat briefje op te zenden aan het adres hetwelks op het briefje vermeld staat, meenemende dat het niet schien nog enig vet zou uitbraden.

Wat mijn opinie hieromtrent is, dunkt mij , is hierin niets onheils te zien of te verwachten.

Hiernevend ook de brief terug van C. van Velden.

Bij tot verdere correspondentie, zoo het nog nodig mogt zijn, bereid verklarende

De Burgemeester van Castricum

J. Mooij