Achtergrond: De Castricummer Werf en statushouders

Castricum – ‘Castricum, een dorp onder de rook van Grootspraak’, dichtte de onlangs overleden dichter Arthur Lava. Die Grootspraak is natuurlijk Amsterdam. Een metropool met een eigen stedelijke problematiek en grootstedelijke oplossingen zoals veel containerwoningen voor vooral studenten. Ook in dat soort studentencampussen, die deze containerblokken worden, is de hoogste ambitie er zo snel mogelijk weg te komen. Als bezoeker werd ik er claustrofobisch van. Het Castricumse voorbeeld aan de Oosterzijweg? Tegenover de positieve verhalen van de projectontwikkelaar staan evenzoveel, zo niet meer, ronduit treurige verhalen.

Door Ans Pelzer

De huurprijs voor de containerwoningen ligt rond de €500 exclusief gas, water en licht. Dan heb je een ruimte van ongeveer 27 vierkante meter, zonder tuin. Voor iets meer dan die €500 heb je bij Kennemer Wonen een leuke en goed onderhouden woning. Voor rond de €600 per maand een eengezinswoning met tuin en zolder. Mailwisseling In een mailwisseling tussen projectontwikkelaar en gemeente staat dat ‘€500 is met een in-komen van €1.000 euro per maand te betalen is’. De projectontwikkelaar heeft het primaat over de toewijzing. Met een screening via Google en Facebook wordt er geselecteerd. In het geval van een statushouder wordt overlegd met de gemeente als deze niet door de keuring van de projectontwikkelaar komt. Ook dat valt op te maken uit diezelfde mailwisseling. Mensen met een psychiatrische achtergrond worden sowieso geweigerd. Gelijke behandeling?

De mailwisseling werd door de advocaat van de ondernemers met een Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB)-verzoek boven tafel gehaald. Het is een kleurenorkest geworden met gedeeltes waarin met rood-groen en zwart stukken zijn weggelakt. De senioren onder ons herinneren zich wellicht nog de noodwoningen die uit de grond gestampt werden om mensen uit de Molukken en uit Tsjechië te huisvesten. Dat werden vaker ook ghetto’s, maar deze noodwoningen waren nog altijd beter dan deze noodcontainers.

Hoe zijn we hier terecht gekomen?

Het Castricumse college en de raad besloten de voorrangsregel voor statushouders af te schaffen. De meeste Nederlandse gemeenten en de overige BUCH-gemeenten deden dat niet. Met vooral de overweging ‘dat statushouders niet in de gelegenheid zijn om zich tijdig in te schrijven voor een woning en daarom kansloos zijn’. Voorts vroegen verschillende Ra-den (die van Lelystad bijvoorbeeld) bij de minister of het afschaffen van die voorrangsregel ‘niet in strijd is met de gemeentelijke plicht om te statushouders te huisvesten’. Het antwoord van de minister geeft weer: ‘Huisvesten moeten gemeenten toch en het is ook in het belang van de samenleving dat statushouders tijdig gehuisvest worden.’

Ferm weigerde de gemeente Castricum eind 2019 de woningen die Kennemer Wonen aan-bood voor statushouders. Maar ook Castricum moet, net als iedere andere gemeente in Nederland, aan haar verplichtingen voldoen.

‘Te weinig statushouders’

In de cijfers van het COA is te zien dat er vanaf september dit jaar mondjesmaat in Castricum woningen toegekend worden aan statushouders. Op grond van welke criteria? Op wiens gezag? Om hoeveel mensen gaat het? Wethouder Slettenhaar schat het aantal statushouders dat gehuisvest is op 25. Uit de cijfers van het COA blijkt dat het zou het gaan om 12 mensen tot en met september 2020. De taakstelling voor de gemeente is vele malen hoger en het aantal gekoppelde contacten (d.w.z. de mensen die naar Castricum geplaatst zouden moeten worden vanuit een AZC) is volgens datzelfde COA 29. Weer een ander getal dan de taakstelling. Ook na al dit gedoe en met tijdelijke uitzonderingen en pilots moet Castricum de mensen huisvesten. Daar kwam ook de gemeenteraad van Lelystad achter toen er plots in een maand tijd heel veel mensen gehuisvest moesten worden.

Eigen dynamiek

Het kleinschalige en dorpse Castricum is de enige BUCH-gemeente die niet meewerkt aan het realiseren van de taakstelling via Kennemer Wonen. Lijkt het containerwoningen-gedoe begonnen te zijn met de verplichte huisvesting van statushouders, het heeft inmiddels een eigen dynamiek. Een dynamiek die gekenmerkt wordt door niet naar betrokkenen te luisteren, onaffe procedures, geheimzinnigheid en het ontbreken van antwoorden op vragen.

Gedoe om de locatie

Raadsleden vroegen herhaaldelijk naar alternatieve locaties, maar kregen daar nooit een antwoord op. Wethouder Slettenhaar meldt dat ‘een dergelijke lijst in de stukken te vinden is’. De ondernemers op de Werf zijn niet blij met de Werf als locatie en hebben daartoe heel wat argumenten aangeleverd. Met de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) probeerden zij in-zicht te krijgen in de stukken. Ook hun advocaat, Koos van Driel, heeft ‘geen echte antwoorden gekregen op zijn vragen naar de lijst met locaties’.

‘Geen inzage in locaties’

De advocaat heeft ook gevraagd naar de gang van zaken met betrekking tot de aanbesteding, maar kreeg ook daar geen antwoord op. Eerder al deed D66-raadslid Harold Ebels dat, maar hij kreeg evenmin antwoord. Koos van Driel:,, De gemeenteraad krijgt nu een locatie voorgelegd waarvoor nog geen milieu- of juridisch kader is. Dat moet allemaal nog uitgezocht worden. Waarom er niet in zee gegaan is met de woningbouwcoöperatie is mij ook niet duidelijk. Evenmin is duidelijk geworden welke groslijst met locaties er circuleerde en waarom de raad daar nooit inzage in had.”

Alternatieve locaties

Forza! raadslid Tino Klein ging met buurtbewoner Bon Beentjes op pad om te kijken of er andere locaties voorhanden zijn. Beiden zijn niet blij ‘omdat er zo slecht geluisterd werd naar inwoners’. Bon Beentjes: ,, Ik zie vanuit mijn raam hoe het vrachtverkeer zich ophoopt op de Werf en er gevaarlijke situatie ontstaan. Het is een industriegebied.” Alternatieve locaties vonden de heren volop. Waarom werd daar niet met de raad over gesproken?

Tino Klein kan niet begrijpen waarom het terrein van Vitesse, waarvan eerst gezegd werd dat de Europese School er komt, niet beschikbaar is. ,,Waarom horen we daar niets van? Waarom worden we er niet in gekend?” Klein laat weten geen bezwaar te hebben tegen tijdelijke woningen.

Losse eindjes

Wat losse eindjes, zo lijkt het in de procedures en de besluitvorming. Al dit lawaai om iets wat de gemeente toch moet doen, namelijk statushouders huisvesten. Nu zitten mensen langer vast in AZC’s en het gaat procedures regenen. Wie schiet daar nu wat mee op? Volgens raadslid Harold Ebels zijn de meeste problemen terug te brengen. Het feit dat er met de raad ‘alleen in heel algemene termen en in het begin is gesproken over flexwonen’.

,,Maar wat verstaan we er onder? Wat willen we er mee? Daar is nooit meer over ge-sproken. Nu is er veel discussie over de locaties maar dat komt ook omdat het hele concept nooit goed is doorgesproken met de raad.” Dit ad hoc beleid ontneemt het zicht op bredere vraagstukken. Waar en wanneer gaat Castricum iets doen aan haar sociale woningvoorraad? Hoe gaat Castricum om met de verduurzaming van en het opknappen van de Werf?

Alles flex en alles onzeker

Verdergaande flexibilisering van de afspraken door bijvoorbeeld de termijnen van de contai-nerbewoning te verkorten? Van de flexibilisering op de arbeidsmarkt kunnen we leren dat vergaande flexibilisering in arbeid en ook nog eens in wonen voor mensen onverdraaglijk wordt.

En wat na die tijdelijke termijn? Andere locatie? En hoe zit het met het regionale toewij-zingsbeleid? Wanneer statushouders zich in schrijven bij Kennemer Wonen is dan het zoek-gebied de hele regio? Dan zullen de meeste statushouders makkelijker aan een woning ko-men in bijvoorbeeld Heerhugowaard. Dan heeft Castricum de kwestie over de schutting ge-gooid. College en raad beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. In Heemskerk lukt het wel om in korte tijd 72 wisselwoningen neer te zetten in samenwerking met de woningcoöperatie. Waarom kan zoiets niet in Castricum?