,,Het gerucht gaat dat de Duitsers werden getipt”

Foto boven:
Frans Zonneveld voor Fort Veldhuis in Heemskerk met in zijn handen de schoen van de omgekomen rechterzijluikschutter Arthur S. Humpheys. (Foto: Henk de Reus)

Tot 1 oktober van dit jaar viert Nederland dat het 75 jaar terug werd bevrijd. De krant laat inwoners aan het woord met een verhaal over de oorlog. Dit kunnen overlevenden zijn, deelnemers aan Vredesmissies, of mensen die in de lokale historie van de jaren ’40-’45 zijn gedoken. Frans Zonneveld is zo iemand.

Akersloot

De Tweede Wereldoorlog wordt deze periode uitvoerig in beeld gebracht in kranten, boeken en op tv. Je zou denken dat inmiddels alles erover gezegd is. Toch blijken er steeds weer nieuwe feiten en gebeurtenissen naar boven te komen, waarvan men eerder geen weet had. Een zo’n gebeurtenis is die van 6 februari 1945, toen een Amerikaanse B-24 Liberator bommenwerper boven Akersloot neerstortte. Hierover was eerder al iets geschreven maar Frans Zonneveld (59) van Historische Vereniging Oud-Akersloot, brengt nieuwe feiten aan het licht.

Granaatvuur

Op dinsdagochtend 6 februari 1945 passeren ruim 400 Amerikaanse vliegtuigen de Nederlandse kustlijn richting Duitsland. Geen ongewone situatie want al maanden lang vliegen grote formaties over. Omdat de Duitse luchtmacht ernstig is verzwakt wordt bij daglicht vliegen een aanvaardbaar risico. Het 330ste bomb squadron onderdeel van de 93ste bomb Group, heeft als doel de Duitse stad Maagdenburg te bombarderen. Net boven Nederland wordt het geconfronteerd met Duits luchtafweergeschut bij IJmuiden en Bakkum. Eén vliegtuig, met een negenkoppige bemanning aan boord, wordt door granaatvuur geraakt. Het zwaarbeladen toestel genaamd ‘The Gremlins Roost’ zwenkt aangeslagen uit de formatie en daalt langzaam af richting Akersloot. Boven Akersloot beschrijft het rokende en brommende toestel een ruime bocht en ter plaatse van de Hoogegeest dropt het toestel zijn bommen. Daarna springen de bemanningsleden uit het toestel. Net op tijd want even later explodeert het toestel en valt het in brokstukken uiteen.

Reconstructie

Co-piloot Lt. Floyd Redderson van een van de andere vliegtuigen maakte een verslag van het voorval, aan de hand waarvan later een preciesere reconstructie van de toedracht kon worden gemaakt. Frans Zonneveld citeert uit het verslag van Redderson: ’Vanuit mijn positie kon ik zien dat er vlammen uit de romp van het getroffen vliegtuig kwamen. Ik zag dat het toestel op zijn rechtervleugel afgleed en dat de bemanning zich nog net met parachutes wist te redden, voordat de B-24 Libarator explodeerde. Toen het toestel hierna op de rug rolde en rondtollend naar beneden viel, verloor ik het uit het oog’. ,,Zijn verhaal correspondeert met de foto’s die vanuit de lucht door een ander toestel van de neervallende brokstukken zijn gemaakt”, aldus Zonneveld.

Bommen en brokstukken

Veel mensen uit de wijde omgeving zien dat het toestel wordt geraakt en moeizaam richting Akersloot vliegt. Akersloters zoeken dekking binnenshuis of vluchten juist buitenshuis, de paniek is groot. De materiële schade die door de bommen wordt aangericht is enorm. Hier en daar vliegen de pannen van het dak en springen de ruiten uit hun sponning. In totaal lopen ongeveer twintig woningen schade op. De bommen laten kraters achter met een diameter van circa 20 meter en een diepte van zeven meter. Zonneveld: ,,De brokstukken van het toestel werden door de hevige explosie over een groot oppervlak verspreid. De meeste brokstukken kwamen tot ver in de Schermer terecht. Een motor en overige brokstukken van het vliegtuig kwamen terecht bij de boerderij van de familie de Geus (tegenover het pontje). Een gedeelte van de vleugel dwarrelde in het Noord Hollandskanaal dat gedeeltelijk een vlammenzee werd.

Diverse Akersloters en ook inwoners van de Schermer hebben onderdelen van het toestel gevonden. In de loop der jaren zijn, met behulp van een metaaldetector, onder andere een mitrailleur, een stoel en andere onderdelen opgespoord. Het is een wonder dat er, ondanks de grote materiële schade, geen burgerslachtoffers zijn gevallen.”

Lot bemanning

Een van de parachutisten landt op het land van veehouder Oud in de Schermer. De boer pikt de parachutist op en verstopt hem op de zolder van zijn schuur. Maar de Duitsers hebben de Amerikaan zien neerkomen en zijn snel ter plaatse om de boerderij te doorzoeken. Als ze met hooivorken in het hooi prikken besluit de boer de schuilplaats van de Amerikaan bekend te maken. De situatie wordt te gevaarlijk, want hij heeft ook nog 2 zonen van 16 en 18 jaar thuis wonen, die zich voor de Duitsers schuilhouden. Het geeft aan voor welke dilemma’s men soms kwam te staan. Twee andere Amerikanen landen aan de Bloemendaalse weg. Toevallig passerende Duitsers nemen de twee gevangen.

Vier bemanningsleden landen met hun parachute in de Graftermeer. Eén vlieger heeft ernstige brandwonden in zijn gezicht en wordt met de fiets naar de dokter gebracht. Ook deze Amerikaan wordt door de Duitsers opgepikt. Zonneveld zegt dat twee bemanningsleden het voorval niet overleefden, de rechterzijluikschutter Arthur S. Humpheys en linkerzijluikschutter Vance Jeffers. ”Humpheys had de pech dat zijn parachute niet goed open ging of verbrandde. Jeffers is door afweergeschut gewond geraakt en overleed ’s avonds aan zijn verwondingen.

De stoffelijke overschotten zijn door de Duitsers meegenomen. Ze zijn respectievelijk in Akersloot en Graft begraven. Na de bevrijding hebben de Amerikanen ze opgegraven om ze uiteindelijk een laatste rustplaats in Amerika te geven. Bij de opgraving bleek dat de Duitsers alle persoonlijke bezittingen van hen hadden afgenomen, een ring of andere persoonlijke spullen bleken niet meer aanwezig. Diverse onderdelen van het vliegtuig maar ook de schoen van rechterzijluikschutter Arthur S. Humpheys staan tentoongesteld in Fort Veldhuis in Heemskerk”, aldus Zonneveld. Hij vervolgt: ,,Twee andere Amerikanen, de neusschutter Martin Howard Rubin en co-piloot Ralf F. Sanderson, werden door omstanders bij het verzet afgeleverd.

Willem Woestenburg en Lou Beumer waren beiden afkomstig uit Graft en lid van het verzet. Ze wilden de vliegers met een roeiboot naar een schuilplaats in de Eilandspolder brengen. De Amerikanen droegen burgerkleren. Al roeiend probeerde het viertal de schuilplaats te bereiken. Op de Zuidersloot werden ze ontdekt door patrouillerende Duitsers. Het viertal werd aangehouden en de piloten werden in de auto meegenomen.

De Graftenaren wisten dat pilotenhelpers door de Duitsers niet mild werden bestraft en hadden waarschijnlijk al afgesproken om een vluchtpoging te ondernemen. Ze probeerden met geweld de Duitsers hun geweren af te nemen. Er ontstond een heftige worsteling die werd opgemerkt door een Duitser in de tweede auto. Deze onderkende het gevaar en schoot een van de jongens neer. De andere pilotenhelper sloeg in paniek op de vlucht, maar werd door een regen van kogels getroffen. Het gerucht gaat dat de Duitsers werden getipt, want was het niet toevallig dat ze op deze afgelegen plek patrouilleerden en de roeiboot zagen? Op deze vragen zal waarschijnlijk nooit een antwoord komen.” De twee jonge Graftenaren zijn begraven op het kerkhof van Graft. De bevolking eert ze als verzetshelden.

In 1989 is neuskoepelschutter Martin Rubin op uitnodiging van de Stichting Aircraft Recovery Group 40-45 naar Nederland gekomen. In een roeibootje heeft hij dezelfde tocht, die hij destijds in 1945 met de verzetsmensen had gevaren, opnieuw afgelegd. Het werd een emotionele tocht. Martin Rubin heeft nooit geweten dat de twee Graftenaren door de Duisters zijn neergeschoten.